De impact van gewijzigde omstandigheden op uw contract

“Pacta sunt servanda”, ofwel “overeenkomsten strekken tot wet”, maar wat als de omstandigheden veranderen? Het nieuw burgerlijk wetboek introduceert de wettelijke verankering van de “imprevisieleer”. Sinds het nieuwe BW kunnen partijen overeenkomsten aangegaan na 1 januari 2023 heronderhandelen bij gewijzigde omstandigheden. Hieronder een kleine samenvatting.

In een tijd van crisissen, pandemieën, oorlogen en materiaal- schaarste is het soms moeilijk voor bepaalde partijen om overeenkomsten na te komen. Het komt immers steeds vaker voor dat de omstandigheden onvoorzienbaar maar significant wijzigen, waardoor de uitvoering buitengewoon nadelig wordt voor één van de contractspartijen.

Reeds lange tijd bleek er nood aan rechtszekerheid bij gewijzigde omstandigheden van overeenkomsten. Immers, tot dusver konden partijen zich enkel losmaken van een contract indien er sprake was van overmacht. Overmacht is echter enkel van toepassing indien het contract omwille van de omstandigheden daadwerkelijk (tijdelijk of definitief) niet meer uit te voeren valt. Maar wat nu als de overeenkomst niet onmogelijk, maar wel bijzonder moeilijk uit te voeren is?

Art 5:74 van het nieuw Burgerlijk Wetboek stelt een mogelijkheid vast tot heronderhandelen van overeenkomsten onder bepaalde voorwaarden:

• Een verandering van omstandigheden maakt de uitvoering van het contract buitensporig bezwarend, dermate dat de uitvoering ervan redelijkerwijze niet langer kan worden geëist;
• De verandering was onvoorzienbaar bij de contractsluiting;
• De verandering is ontoerekenbaar aan de schuldenaar;
• De schuldenaar heeft dit risico niet voor zijn rekening genomen;
• De wet noch het contract sluiten de mogelijkheid uit.

Het nieuwe wetsartikel biedt geen concrete vrijstelling tot het uitvoeren van contractsverplichtingen, maar wel een optie tot heronderhandeling en wijziging van de initieel overeengekomen voorwaarden. Zolang deze onderhandelingen nog bezig zijn, moeten de partijen wel steeds de oorspronkelijk geldende voorwaarden naleven. Komen zij niet tot een akkoord, dan kunnen ze eventueel naar de rechter stappen.

De rechter kan in deze situatie (1) het contract wijzigen naar wat men redelijkerwijze zou overeengekomen zijn indien zij hadden rekening gehouden met de gewijzigde omstandigheden; of (2) het contract geheel of gedeeltelijk beëindigen.

Bij imprevisieleer gaat het om uitzonderlijke omstandigheden, waarbij voldaan moet worden aan strikte voorwaarden. De verandering moet immers onvoorzienbaar, ontoerekenbaar en ‘buitensporig bezwarend’ zijn. De concrete invulling van het begrip ‘buitensporig bezwarend’ zal de praktijk en de rechtspraak verder moeten uitwijzen. Wij adviseren hier in het contract zelf al een concrete invulling aan te geven.

Een belangrijke opmerking: de imprevisieleer is van aanvullend recht. Contractspartijen hebben dus nog steeds de keuze om bij opstelling van de overeenkomst deze mogelijkheid uit te sluiten, te matigen of te moduleren. Dit evenwel rekening houdend met het verbod op onevenwichtige bedingen.

Kortom: de verankering van de imprevisieleer kan dus grote gevolgen hebben op toekomstige overeenkomsten. Contractspartijen zijn hier beter van bewust bij het opstellen van een overeenkomst.

Heeft u vragen bij het opstellen van uw overeenkomst? Wordt u met gewijzigde omstandigheden geconfronteerd? Aarzel dan niet om ons te contacteren.

Jeroen Lison - Charlotte Van Belleghem

#ondernemers #contracten #LegalDirect #betalingstermijn #vennootschapsrecht #imprevisieleer